Prawo karne

Informacje ogólne

Prawo karne jest specyficznym narzędziem w ręku Państwa, którego natura sprowadza się w ogólności do karania za określone zachowania. Z reguły norma prawna zawiera wszystkie swoje elementy, a więc:
hipotezę
dyspozycję
sankcję
Darujmy jednak sobie doktrynalno-teoretyczne wywody, które niepotrzebnie zakłócją czysty obraz tak niezbędny dla przejrzystości tej strony. Ważne jest jedno - dostałeś wezwanie z Policji/Prokuratury a więc trzeba się stawić i rozsądnie wyjaśnić swoje zachowanie, którego skutkiem może być - w najgorszym wypadku - kara pozbawienia wolności ( ale nie tylko !). Dla celów porządkowych dodam jeszcze, że w dalszej części, na potrzeby tego artykułu, używać będę skrótów i tak Kodeks Karny to k.k. , Kodeks postępowania karnego to k.p.k, kodeks karny wykonawczy to k.k.w.
Skróty te znalazły swoje zastosowanie w doktrynie prawniczej i właściwie są powszechnie używane w całej "prawniczej publicystyce"

Źródła prawa - czyli gdzie znaleźć ten przepis?

Elementarne pytanie wymagające odpowiedzi to to jakie akty prawne regulują sprawy o podłożu, określmy to kryminalnym. Gdzie znaleźć wszystkie tak interesujące nas kwestie? Z góry musimy zaznaczyć, że nie jest to wyłącznie sprawa jednego aktu prawnego, chociaż dla ułatwienia trzeba dodać, że te główne regulacje prawne noszą w swojej nazwie znamienite słowo "KODEKS" co znacznie ułatwi nam poruszanie się w tej materii. Mamy tu więc trzy zasadnicze kodeksy :

- kodeks karny
- kodeks postępowania karnego
- kodeks karny wykonawczy
- inne akty prawne
Przedstawiona powyżej kolejność nie jest przypadkowa i należy ją zachować w przypadku jej lektury.

Kodeks karny - podział

Kodeks karny jest elementarnym źródłem prawa. Dzieli się na dwie zasadnicze części :
Część ogólną
Część szczegółowa
Istnieje jeszcze 3 Część Wojskowa niemniej jednak z uwagi na naturę i zakres tematyczny tej strony zdecydowałem się pominąć tę problematykę, choć muszę zaznaczyć, że i te sprawy pozostają w kręgu naszego zainteresowania i są przez nas obsługiwane.

Część ogólna kodeksu karnego

Części ogólnej tak często pomijanej przez czytelników ze względu na jej zawiły charakter w żaden sposób nie da się oderwać od części szczegółowej. Próba uczynienia tego - mogę to powiedzieć z całą pewnością - dobrowadzi nas do błędnych wniosków w sytuacji gdy spróbujemy wywnioskować "co nam grozi" za nasz czyn. Jest to ogromny błąd a kierowanie się wyłącznie jednym przepisem, który opisuje dany czyn, a w końcu grożącą za niego karę, jest klasycznym przykładem gdzie zamiast budować normę prawną (na którą składa się szerg przepisów) odnosimy się do bliżej nieokreślnej wartości formalnej o kształcie całkowicie zdeformowanym. Innymi słowy na przepis z części szczegółowej musimy spojrzeć przez pryzmat części ogólnej tak by w rezultacie uzyskać prawidłową ocenę winy i sprawstwa oskarżonego, a wreszcie grożącej mu kary. Dokona tego Sąd na etapie postępowania jurysdykcyjnego.
Dla celów porządkowych dodam jeszcze, że przestępstwo w doktrynie prawnej nie ma natury jednolitej i stanowi albo występek albo zbrodnię. Zasadniczo ich rozróżnienie sprowadza się do zagrożenia karą.

Część szczegółowa kodeksu Karnego

Aby rozbudzić wyobraźnię czytelnika przejdzmy od razu do szczegółów. Oto klasyczny przykład przepisu karnego z części szczegółowej:

Art. 148. § 1. Kto zabija człowieka,
podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 8, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.
§ 2. Kto zabija człowieka:
1) ze szczególnym okrucieństwem,
2) w związku z wzięciem zakładnika, zgwałceniem albo rozbojem,
3) w wyniku motywacji zasługującej na szczególne potępienie,
4) z użyciem materiałów wybuchowych,
podlega karze pozbawienia wolności na czas nie krótszy od lat 12, karze 25 lat pozbawienia wolności albo karze dożywotniego pozbawienia wolności.
§ 3. Karze określonej w § 2 podlega, kto jednym czynem zabija więcej niż jedną osobę lub był wcześniej prawomocnie skazany za zabójstwo oraz sprawca zabójstwa funkcjonariusza publicznego popełnionego podczas lub w związku z pełnieniem przez niego obowiązków służbowych związanych z ochroną bezpieczeństwa ludzi lub ochroną bezpieczeństwa lub porządku publicznego.
§ 4. Kto zabija człowieka pod wpływem silnego wzburzenia usprawiedliwionego okolicznościami,
podlega karze pozbawienia wolności od roku do lat 10.

O ile jeszcze ktoś zastanawił się czym różni się, pełna prawniczej doktryny i niepozbawiona swoistego teoretyzowania, część ogólna k.k. od części szczegółowej, powinien, na tym dobitnym przykładzie znalaźć odpowiedź na nurtujące go pytanie. Przepis ten zbudowany jest w sposób klarowny w całej swej istocie oddaje on treść normy prawnej. Jej konstrukcja jest nieskompliowana. Hipoteza, dyspozycja i sankcja zamykają się w jednym przepisie prawnym. Nie zmienia to nic w fakcie,że do oceny prawnokarnej czyjegoś zachowania konieczne będzie odniesienie się do części ogólnej k.k.

Kodeks postępowania karnego

Kodeks postępowania karnego określa - w absolutnie najdalej idącej ogólności - zachowanie poszczególnych podmiotów na etapie postępowania karnego. To własnie z niego dowiemy się, że na postępowanie karne składa się
- postępowanie przygotowawcze - prowadzone w formie dochodzenia bądź śledztwa
- postępowanie jurysdykcyjne (sądowe)
- postępowanie wykonawcze
W kodeksie tym znajdziemy także pozycję i rodzaje stron w postępowaniu. Niektóre z nich ewoluują np. podsądny może być w zależności od etapu na jakim znajduje się postępowanie albo podejrzanym (postępowanie przygotowawcze) albo oskarżonym (postępowanie sądowe) czy też wreszcie skazanym na etapie postępowania wykonawczego. Tak więc możemy tu zauważyć, że postepowanie karne ma charakter dynamiczny, zmienny.

Prawo karne wykonawcze

Prawo karne wykonawcze znajdzie swoje zastosowanie na etapie wykonania kary o ile takowa zostanie wymierzona przez Sąd. W kodeksie tym ustawodawca określił w ogólności jak wyglądać będzie wykonanie poszczególnych kar i środków karnych. Także na tym etapie nie pozostajesz bezbronny. Kodeks ten przewiduje system odwołań, które istotnie zmodyfikować mogą wymierzoną przez Sąd karę. Niemniej jdnak także i tu organem władczym pozostaje Sąd, który ze względu na swój charakter przybierze nazwę Sądu penitencjarnego.

Prawo karne pozakodeksowe

Powyżej w tematyce odnoszącej się do części szczegółowej przytoczyłem w literalnym brzmieniu przepis stricte karny. Takowe przepisy znaleźć możemy jadnak nie tylko i wyłącznie w Kodeksie karnym ale także w innych aktach prawnych. Jako przykład można tu wskazać chociażby w ustawę o ochronie środowiska - Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 26 sierpnia 2013 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy – Prawo ochrony środowiska Dziennik Ustaw z 2013r. Nr 0 poz.1232 z późn. zm. gdzie przykładowo art. 339 statuueje odpowiedzialność karną dla określonej grupy podmiotów za wprowadzanie do środowiska substancji lub energii bez zachowania odpowiednich standardów emisyjnych.
Oczywiście takich przepisów nijako "rozrzuconych" w całym systemie legislacyjnym odnaleźć możemy cały szereg, a przytaczając powyższe chciałem tylko tytułem przykładu wskazać, jak wydawać by się mogło, odległy od prawa karnego akt prawny pozostaje jednak z nim w pewnym związku. Inna sprawa, że we wskazanym przykładzie za naruszenie wskazanej normy prawnej ustawodawca przewidział karę grzywny, którą przewiduje zarówno kodeks karny jak kodeks wykroczeń, innymi słowy otwartą kwestią pozostaje czy jest to grzywna przewidziana w kodeksie karnym czy też w kodeksie wykroczeń ale zagłębianie się w tą tematykę wykracza poza obszar wykładu.

Kodeks wykroczeń

kodeks wykroczeń podobnie jak kodeks karny posiada własną odrębną część ogólną i część szczegółową. Podobnie jak i w kodeksie karnym norma prawna części szczegółowej w swej konstrukcji pozostaje zbliżona do tej z części karnej. Podstawowa różnica pomiędzy kodeksem karnym a kodeksem wykroczeń sprowadza się do zagrożenia karą. Artykuł 1 kodeksu wykroczeń stanowi:
Art. 1. § 1. Odpowiedzialności za wykroczenie podlega ten tylko, kto popełnia czyn społecznie szkodliwy, zabroniony przez ustawę obowiązującą w czasie jego popełnienia pod groźbą kary aresztu, ograniczenia wolności, grzywny do 5000 złotych lub nagany.
Ilekroć w ustawie znajdziemy przepis, który za jego naruszenie przewiduje wymierzenie jednej z wyżej wymienionych kar z dużym prawdopodobieństem możemy wnioskować, że mamy doczynienia z wykroczeniem.

Kodeks postępowania w sprawach wykroczeń

Wykroczenia mają swój samoistny byt zarówno w sferze materialnoprawnej jak i procesowej. Podobnie jak istnieje procedura dla spraw karnych, podobnie istnieje odrębna procedura w sprawach wykroczeń.
Niemniej jednak kodeks postępowania w sprawach wykroczeń posiłkuje się w pewnym zakresie kodeksem postępowania karnego ( nie odwrotnie!). Statuueje to artykuł 38 procedury wykroczeniowej, który stanowi, że:
Art. 38. Do czynności procesowych prowadzonych w postępowaniu w sprawach o wykroczenia stosuje się odpowiednio także przepisy art. 95, 100 § 1 i 6 zdanie pierwsze, art. 105, 107, 108, 116–134, 136–142, 156 § 1–4, art. 157, 158, 160–166, 476 § 2 Kodeksu postępowania karnego, a gdy sąd orzeka jednoosobowo, również przepisy art. 109–114 i 115 § 1, § 2 zdanie pierwsze oraz § 3 Kodeksu postępowania karnego.
W zakresie przewidzianym powyżej w toku postępowania sądowego Sąd zastosuje przepis procedury karnej w sprawie o wykroczenie.

Kodeks karny skarbowy

Prawo karne skarbowe reguluje problematkę materialnoprawną i procesową całościowo - w jednym akcie prawnym. Tak więc w kodeksie tym odnajdziemy zarówno przepisy materialne ( część ogólną i szczególną ) oraz prawo procesowe.
W sprawach o przestępstwa i wykroczenia skarbowe regułą jest stosowanie przepisów kodeksu postępowania karnego zakresie w jakim w jakim przepisy te nie stanowią inaczej. Pragnę zwrócić uwagę czytelnika na odwrotność regulacji gdy zestawimy ją z kodeksem postępowania w sprawach o wykroczenia, gdzie regułą jest nie stosowanie przepisów procedury karnej, a jedynie posiłkowanie się nią w zakresie w jakim przewiduje to przytoczony powyżej artykuł 38.
Art. 113. § 1. W postępowaniu w sprawach o przestępstwa skarbowe i wykroczenia skarbowe stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania karnego, jeżeli przepisy niniejszego kodeksu nie stanowią inaczej.
§ 2. Nie stosuje się przepisów:
1) Kodeksu postępowania karnego dotyczących pokrzywdzonego i mediacji;
2) art. 325f Kodeksu postępowania karnego.
§ 3. W postępowaniu w sprawach o wykroczenia skarbowe nie stosuje się przepisów:
1) Kodeksu postępowania karnego dotyczących środków zapobiegawczych, poszukiwania oskarżonego i listu gończego;
2) art. 18 § 1, art. 325c, 400, 562 § 28)) i art. 589a–589f, art. 590–607zc, art. 611g–611s oraz art. 615 Kodeksu postępowania karnego.
Jest to jedna z najbadziej złożonych regulacji prawnych i zasadniczo odnosi się do penalizacji przestępstw przeciwko szeroko pojętym dochodom publiczno-prawnym.

Pomoc Kancelarii Adwokackiej w sprawach karnych

Jeżeli jesteś zainteresowany uzyskaniem pomocy prawnej z naszej Kancelarii Adwokackiej, przejdź do poniższej zakładki gdzie uzyskasz szczegółowe informacje o zakresie obrony i zastępstwa procesowego w sprawach karnych świadczonych przez naszą Kancelarię.

Obrońca w sprawach karnych