Rozliczenia za świadczone przez Kancelarię usługi prawne

Informacje ogólne

O tym jak przedstawia się problematyka kosztów prowadzenia sprawy decyduje kilka aktów prawnych. Trzeba rozróżnić dwie zupełnie przeciwstawne kwestie tak często mylone przez naszych klientów. A więc z jednej strony są to koszty honorarium należnego Kancelarii Adwokackiej, z drugiej strony, są to koszty zupełnie od nas niezależne bowiem odnoszą się one do Sądów, które za swoje czynności pobierają odpowiednie opłaty sądowe - ceny urzędowe określone przez akt prawny rangi ustawy.
W toku sprawy, w zależności od stopnia zawiłości prawnej i faktycznej, może także zachodzić konieczność powołania biegłych sądowych, którzy również za swoje czynności pobiorą wynagrodzenie. Stawiennictwo świadków wymaga ich dojazdu do siedziby Sądu, co w praktyce powiązane jest z utratą przez nich dziennego zarobku. Te i inne koszty składają się na tzw. wydatki, które podrażają koszty procesu w ogólności.
Z powyższego możemy wywnioskować, że jedne z tych kosztów mają charakter stały, dający się skalkulować jeszcze przed procesem (opłaty), inne natomiast zmienny (wydatki), trudny do przewidzenia i oszacowania z góry.
Wreszcie kolejną kwestią są tzw. koszty zastępstwa procesowego, świadczone przez adwokata lub radcę prawnego czy to z urzędu czy też z wyboru.
Wszystkie te koszty a więc koszty sądowe (opłaty i wydatki) oraz koszty zastępstwa procesowego nazywamy jako całość kosztami procesu.
Na potrzeby niniejszego artykułu skupimy się głównie na problematyce kosztów procesowych w sprawach cywilnych i karnych, jako spraw najczęsciej prowadzonych. Niemniej jednak istnieje jeszcze sądownictwo admnistracyjne, które rządzi się własnymi prawami, które jednak zdecydowałem sie pominąć, koncentrując się głównie na tym co najistotniejsze. W pierwszej kolejności omówię w dużym skrócie koszty zastępstwa procesowego, z uwzględnieniem różnic pomiedzy obrońcą czy też pełnomocnikiem "z urzędu" i "z wyboru", by w dalszej kolejności przejsć do opłat i wydatków najpierw w sprawach cywilnych, a następnie w sprawach karnych.

Koszty zastępstwa procesowego świadczone przez pełnomocników zawodowych - adwokata i radcę prawnego ustanowionego "z urzędu" oraz "z wyboru"

Zasadniczo o kosztach wynagrodzenia zawodowych pełnomocników procesowych w sprawach "z urzędu"decydują akty prawne rangi rozporządzenia wydane na podstawie delegacji ustawowej przez Ministra Sprawiedliwości. Rozporządzenia te określają tzw. stawki minimalne zasądzane na rzecz adwokatów czy też radców prawnych za czynności podjęte przez nich z urzędu. Istnieje możliwość zasądzenia ich w wyższej kwocie stanowiącej najczęściej mnożnik stawki minimalnej.
Rozporzadzenia te odnoszą się do pomocy prawnej udzielonej przez adwokata lub radcę prawnego z urzędu i nie mają one zastosowania do klientów komercyjnych. W przypadku takich klientów o wynagrodzeniu decyduje najczęściej umowa zawarta pomiędzy Kancelarią a klientem. Przy ustalaniu honorarium uwzgledniamy stopień zawiłości sprawy, a zwłaszcza jej zawiłości prawnej, która jest podstawowym wykładnikiem przy ustalaniu ceny. Zasadniczo sprawy, określmy je jako "typowe", takie jak sprawy z zakresu prawa rodzinnego, prawa pracy czy też typowe sprawy cywilne czy karne, cechujące się pewną powtarzalnością są sprawami tańszymi w prowadzeniu niż, przykładowo, sprawy o charakterze gospodarczym z zakresu łączenia spółek.
Na koszt sprawy może także wpłynąć miejsce prowadzenia sprawy tzw. właściwość Sądu. W tym przypadku koszt sprawy zwiększony zostanie o koszty dojazdu adwokata lub radcy prawnego do siedziby Sądu przed którym odbywa się rozprawa.
Wspomniane powyżej rozporządzenia doczekały się tekstów jednolitych i opublikowane zostały :

1. w Dzienniku Ustaw z dnia dnia 16 kwietnia 2013 r. poz. 461 obwieszczenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 lutego 2013 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności adwokackie oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów nieopłaconej pomocy prawnej udzielonej "z urzędu". Jak sama nazwa wskazuje dotyczy ono adwokatów.
2.Dziennik Ustaw z dnia 23 kwietnia 2013 r. poz. 490 obwieszczenie Ministra Sprawiedliwości z dnia 25 lutego 2013 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości w sprawie opłat za czynności radców prawnych oraz ponoszenia przez Skarb Państwa kosztów pomocy prawnej udzielonej przez radcę prawnego ustanowionego "z urzędu".

Wynagrodzenie Kancelarii Adwokackiej i Radcy Prawnego w sprawach "z urzędu"

Powołane powyżej rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości określają tzw. minimalne stawki za czynności adwokata lub radcy prawnego w sprawach z urzędu. W praktyce oznacza to, że stawki mogą być wyższe i będą się zmieniać w zależności od charakteru sprawy - mówiąc wprost zawiłości stanu prawnego i faktycznego. O tym jakie wynagrodzenie przyznać adwokatowi czy też radcy prawnemu decyduje Sąd, który uwzględnia niezbędny nakład pracy adwokata czy radcy prawnego, a także charakter sprawy i wkład pracy adwokata lub radcy w przyczynienie się do wyjaśnienia i rozstrzygnięcia sprawy.
Na marginesie należy dodać, że wskazane powyżej rozporządzenia dotyczące ustalonych stawek minimalnych dla radców i adwokatów różnią sie od siebie tylko w nieznaczny sposób z uwzględnieniem zawodowej specyfiki radcy prawnego jak i adwokata. Choć jest to już rys historyczny warto dodać, że różnica ta sprowadzała się do tego, że radca prawny nie prowadził spraw z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego oraz spraw karnych. Jego rola w większości koncentrowała się na obsłudze podmiotów gospodarczych, przedsiębiorstw. Na chwilę obecną rożnica ta zaciera się, radcy prawni mogą już prowadzić sprawy rodzinne a od 01 lipca 2015r. de lege ferenda także występować w sprawach karnych w charakterze obrońcy. Zniesienie tych ograniczeń w praktyce zbliżyło do siebie oba te zawody.
Właściwie można powiedzieć, że stawki minimalne przewidziane dla obu profesji zawodowych są takie same. Tak więc, tytułem przykładu, w ślad za przytoczonymi rozporządzeniami stawki minimalne w sprawach cywilnych, z zakresu prawa pracy i ubezpieczeń społecznych ustalone zostały przez ministra na następującym poziomie:

w sprawach do 500 zł - 60 zł
powyżej 500 zł do 1.500 zł - 180 zł
powyżej 1.500 zł do 5.000 zł - 600 zł
powyżej 5.000 zł do 10.000 zł - 1.200 zł
powyżej 10.000 zł do 50.000 zł - 2.400 zł
powyżej 50.000 zł do 200.000 zł - 3.600 zł
powyżej 200.000 zł - 7.200 zł

W sprawach z zakresu prawa rodzinnego i opiekuńczego :

ustalenie ojcostwa, zaprzeczenie ojcostwa, unieważnienie uznania dziecka oraz rozwiązanie przysposobienia – 240 zł;
uznanie za zmarłego lub stwierdzenie zgonu oraz rozstrzygnięcie co do aktów stanu cywilnego – 180 zł;
przysposobienie – 180 zł;
rozwód i unieważnienie małżeństwa – 360 zł;
rozstrzygnięcie w istotnych sprawach rodziny lub co do zarządu majątkiem wspólnym – 240 zł
pozbawienie, ograniczenie, zawieszenie lub przywrócenie władzy rodzicielskiej oraz odebranie dziecka – 120 zł;
stwierdzenie istnienia lub nieistnienia małżeństwa – 240 zł;
ubezwłasnowolnienie – 240 zł;
podział majątku wspólnego między małżonkami – stawkę obliczoną na podstawie § 6 od wartości udziału, a w wypadku zgodnego wniosku małżonków – 50% tej stawki;
zniesienie wspólności majątkowej między małżonkami – 360 zł;
alimenty, nakazanie wypłacenia wynagrodzenia za pracę do rąk drugiego małżonka – 60 zł.

W sprawach z zakresu prawa spadkowego :

stwierdzenie nabycia spadku – 60 zł, a jeżeli przedmiotem postępowania jest również ważność testamentu – 360 zł;
zabezpieczenie spadku, dokonanie spisu inwentarza, odrzucenie spadku, ogłoszenie testamentu i nakazanie jego złożenia, zarządu spadku nieobjętego i wyjawienie przedmiotów spadkowych – 60 zł;
dział spadku – stawkę obliczoną na podstawie stawek minimalnych przewidzianych dla spraw cywilnych liczonych od wartości przedmiotu sprawy (patrz powyżej) z uwzglednieniem wartości udziału spadkowego uczestnika zastępowanego przez radcę prawnego, a w razie działu na zgodny wniosek uczestników postępowania – 50% tej stawki.

Adwokat i Radca Prawny w sprawach "z wyboru"

W przypadku, gdy obrońca czy tez pełnomocnik zawodowy nie działa z urzędu o jego wynagrodzeniu decyduje umowa czyli swoiste porozumienie pomiędzy stronami. Wysokość naszego honorarium ustalana jest z uwzględnieniem charakteru sprawy, nakładu pracy oraz wysokości przedmiotu sporu. Omówione powyżej rozporządzenia Ministra Sprawiedliwości zasadniczo nie znajdują zastosowania.
W wielu przypadkach składmy wniosek o zwolnienie od kosztów sądowych, tak by nasz klient w jak najmniejszym stopniu odczuł skutki finansowe procesu.
Ważną rzeczą wymagającą podkreślenia jest to, że w przypadku gdy powództwo było zasadne i używając kolokwialnego określenia "sprawa została wygrana" Sąd zasądzi na Państwa rzecz poniesione koszty sądowe (wydatki i opłaty) w tym koszty zastępstwa procesowego od przeciwnika procesowego.
Tak więc istnieje możliwość, że koszty te w całości zasądzone zostaną na Państwa rzecz po zakończeniu procesu i ściagnięte, dobrowolnie czy też w drodze egzekucji sądowej od strony przeciwnej z jej majątku.

Koszty sądowe w sprawach cywilnych

koszty sądowe w sprawach cywilnych składają się z dwóch zasadniczych elementów. Są to :

opłata sądowa
wydatki stron i uczestników postępowania

Powyższe uregulowane zostało w ustawie z dnia 28 lipca 2005 r. o kosztach sądowych w sprawach cywilnych t.j. Dz. U. z 2014 r. poz. 1025, 1296 z późniejszymi zmianami. Opłatę należy uiścić przy wniesieniu do sądu każdego pisma procesowego podlegającego opłacie. Opłacie podlega większość pism procesowych a więc, pozew, apelacja, zażalenia, kasacja, sprzeciw, zarzuty itd. Opłata może być ustalona jako stała, stosunkowa albo podstawowa, a w pewnych przypadkach także jako opłata tymczasowa.
Tytułem przykładu można wskazać, że opłata sądowa w sprawach o prawa majątkowe ( typowa sprawa gdzie wytaczamy powództwo o pieniądze od naszego dłużnika ) wynosi 2% wartości przedmiotu sporu z tym zastrzeżeniem, że kwota ta nigdy nie może być niższa niż 30 zł i wyższa niż 100.000 zł.

Na wydatki składają się - w przypadku świadków koszty podróży, a w pewnych wypadkach także i noclegu oraz utraconego z tego tytułu zarobku czy osiąganego dochodu.
W przypdku biegłych sądowych jest to ich wynagrodzenie połączone ze zwrotem poniesionych na wydanie opinii wydatków.
wreszcie na wydatki składaja się tak przyziemne kwestie jak koszty różnego rodzaju ogłoszeń, czy chociażby koszty wydania zaświadczenia lekarskiego.

Zwolnienie od Kosztów sądowych

Pewne kategorie podmiotów dochodzące określonych roszczeń nie mają w ogóle obowiązku ponoszenia kosztów sądowych.
Przykładowo można tu wskazać :
stronę dochodzącą ustalenia ojcostwa lub macierzyństwa oraz roszczeń z tym związanych;
stronę dochodząca roszczeń alimentacyjnych oraz strona pozwana w sprawie o obniżenie alimentów;
strona wnosząca o uznanie postanowień umownych za niedozwolone;
pracownik wnoszący powództwo lub strona wnosząca odwołanie do sądu pracy i ubezpieczeń społecznych i inne określone enumeratywnie przez ustawę kategorie spraw.
Na zasadzie art. 101 ustawy o kosztach i opłatach sądowych w sprawach cywilnych strona może wystąpić o zwolnienie od kosztów w całości lub w części o ile złoży ona oświadczenie, z którego wynika, że nie jest w stanie ich ponieść bez uszczerbku utrzymania koniecznego dla siebie i rodziny. Wymagane jest do tego złożenie :

wniosku o zwolnienie od kosztów sądowych
oświadczenia o stanie majątkowym, rodzinnym itp. sporządzone według określonego wzoru, co może być nadto połączone ze złożeniem stosownego przyrzeczenia.

W przypadku gdy Sąd poweźmie uzasadnione wątpliwości co do w/w okliczności może zarządzić przeprowadzenie stosownego dochodzenia celem potwierdzenia powyższego. Wprowadzenie Sądu w błąd wiązać się będzie z koniecznością uiszczenia grzywny w wysokości do 1.000 zł ( a w pewnych wypadkach nawet do 2.000zł)a nadto uiszczenia wszystkich należnych opłat i wydatków.
Należy zaznaczyć, że zwolnienie od kosztów sądowych nie zwalnia z obowiązku zwrotu kosztów procesu stronie przeciwnej w przypadku np.: przegrania sprawy.
Na zasadzie art. 117 kodeksu postępowania cywilnego strona zwolniona od kosztów sądowych w całości lub części może starać się o ustanowienie adwokata lub radcy prawnego "z urzędu". To samo prawo przysługuje osobie fizycznej, co prawda nie zwolnionej od kosztów sądowych, jednak będącej w stanie wykazać, że wynajęcie adwokata "z wyboru" byłoby połączone dla niej ze zbyt daleko idącym uszczerbkiem majątkowym. W takim przypadku Sąd wyznaczy adwokata lub radcę prawnego "z urzędu" wówczas gdy dojdzie do przekonania, że jego udział w sprawie jest konieczny.